ارتقاء کیفی جریان تولید کتاب نفیس در صنعت نشر ایران و ارائه راهکارهای این امر، معرفی بهینه کتب نفیس و نسخ خطی ایرانی به مخاطبان ایرانی و خارجی، تشویق ناشران به چاپ کتب نفیس و ایجاد انگیزه به منظور تولید کتاب نفیس، معرفی ظرفیت های موجود چاپ کتب نفیس در حوزه نشر ایران و تشویق افرادی که به تولید کتاب نفیس با کیفیت اهمیت می دهند، بخشی از اهداف جشنواره کتاب نفیس و نسخ خطی ایران است که برای نخستین بار در کشور و توسط کتابخانه ملی ایران برگزارمی شود.
با توجه به اینکه بخش عمده ای از کتاب های نفیس در حوزه عکاسی و ایرانشناسی هستند و کتابهای متعددی نیز در این حوزه منتشر شده است بر آن شدیم تا گفت و گویی با تعدادی از عکاسان فعال در این عرصه داشته باشیم و مسائل و مشکلات مرتبط با نشر این گونه کتاب ها را از آنها جویا شویم.
به گزارش ستاد خبری نخستین جشنواره کتاب نفیس و نسخ خطی، سعید محمودی ازناوه، ضمن اشاره به وجود مشکلات متعدد در عرصه چاپ کتاب های عکس، می گوید:«معمولا در چاپ کتاب های عکس، ناشران بیشترین سود را می برند و دلایلشان هم منطقی است. سرمایه متعلق به آن هاست و این سرمایه تا مدتی که کتاب به فروش برسد، راکد می ماند.»
رئیس انجمن عکاسان میراث فرهنگی معتقد است عکاسان باید در قالب تعاونی های هنرمندی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، سرمایه های اندک خود را روی هم بگذارند و از این طریق به انتشار کتاب بپردازند تا ریسک چاپ کتاب عکس هم کاهش یابد.
ازناوه پس از اشاره به محدود بودن مخاطبان کتاب های عکس و نفیس، چاپ کتاب های عکس در ایران و خارج از کشور را با هم مقایسه می کند و می گوید:«در کشورهای اروپایی، این کتاب ها بعضا در تیراژ ۲۰ تا ۳۰ هزار جلد چاپ می شود اما در ایران، بالاترین تیراژ ۳ هزار جلد است. از طرف دیگر تنوع چاپ کتاب در خارج از کشور بسیار بالاست. مثلا کتاب های عکسی که با موضوع تهران منتشر شده، شاید به تعداد انگشت های دست هم نرسد، اما از شهر پاریس، حداقل ۲۰ عنوان کتاب عکس منتشر شده است.»
وی درباره تاثیر برگزاری نخستین جشنواره کتاب های نفیس در روند چاپ کتاب های عکس، ابراز می کند:«اگر بخش پدیدآورندگان تصویری آثار نیز به این جشنواره افزوده شود، می تواند رقابتی بین عکاس ها به وجود بیاورد و به طور مستقیم مشکلات چاپ عکس برای این گروه نیز کاهش می یابد. این اتفاق، خود به خود برای عکاس ها یک تشویق محسوب می شود و فکر می کنم به مرور یک حرکت نوین در این زمینه صورت بگیرد.»
نمایشگاه ها در جذب مخاطب، تاثیرگذار هستند
«افشین بختیار»، در آستانه ۶۰ سالگی خود، به انتشار شصتمین کتاب خود اقدام کرده است. او که در زمینه چاپ کتاب های عکس، پرکارترین عکاس به شمار می آید، درباره مشکلاتی که به عنوان مولف با آن ها درگیر است، می گوید: کتاب هایم را ناشر چاپ می کند، اما هیچ زمان راضی نبوده ام که کتابم را ناشر چاپ کند، چرا که منافع چاپ کتاب به او می رسد.
بختیار، تاکید می کند که این فقط یکی از مشکلات چاپ کتاب عکس است. مشکل دیگر، نداشتن سرمایه لازم برای چاپ کتاب توسط عکاسان است. او می گوید:«یک کتاب عکس خوب برای انتشار، به حداقل ۶۰-۷۰ میلیون تومان هزینه نیاز دارد و این مبلغ به ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون نیز می رسد که هزینه اش از عهده من به عنوان یک عکاس، خارج است.»
بختیار عنوان می کند که حتی اگر در بهترین شرایط، یک عکاس، سرمایه لازم برای انتشار کتاب عکس را هم داشته باشد، باز در مرحله پخش کتاب با مشکل مواجه می شود. یکی دیگر از مشکلاتی که وی از آن نام می برد، تجدید چاپ کتاب است. وی می افزاید:«عکاس ها در تجدید چاپ کتاب، حق کپی رایت دریافت نمی کنند. سهم آن ها از چاپ مجدد کتاب، مبلغی ناچیز، یا چند جلد از کتاب است.»
این عکاس درباره راهکارهای موجود در این زمینه می گوید:«بانک ها، یا نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می توانند با ارائه وام، حامی عکاسان باشند، ولی این اتفاق تا به حال رخ نداده است، یا اگر وامی تعلق گرفته، بهره اش آنقدر بالاست که اصلا به نفع عکاس نیست.»
وی در مقایسه وضعیت چاپ کتاب عکس در ایران و خارج از کشور نیز ابراز می کند:«قطعا در خارج از کشور، وضعیت چاپ کتاب عکس بهتر از اینجاست. در نمایشگاهی خارج از کشور حضور داشتم و یکی از کتاب هایم که به چاپ هفتم رسیده بود، در تیراژ ۵ هزار جلد چاپ شد. وقتی این مساله را با یک مولف خارجی مطرح کردم، خندید. در خارج از کشور، تیراژ کتاب گاهی بالای هزار است و بعضی کتاب ها حتی در تیراژ میلیونی هم منتشر می شوند.»
بختیار، درباره تاثیر برگزاری نخستین جشنواره کتاب های نفیس معتقد است که این جشنواره می تواند در دیده شدن کتاب ها و در نهایت خرید آن ها تاثیرگذار باشد و نمایشگاه ها در جذب مخاطب، تاثیرگذار هستند. وی می گوید:«کتاب هایی که به این نمایشگاه راه می یابند، توسط مخاطب دیده می شوند و این مساله می تواند به این نکته که کتاب های عکس شناخته شوند، کمک کند.»
جشنواره، اطلاعات مردم را درباره کتاب های نفیس افزایش می دهد
«در همه دنیا چنین است که وقتی ناشر، کتابی را به چاپ مجدد می رساند، به مولف، حق تالیف مجدد می پردازد، اما در ایران و به ویژه در زمینه چاپ کتاب های عکس چنین چیزی، معمول نیست و ناشران، زیر بار پرداخت حق تالیف مجدد نمی روند.»
این نخستین مشکلی است که در زمینه چاپ کتاب های عکس توسط «همایون امیری یگانه» مطرح می شود. البته تاکید می کند که ناشران کتاب های خودش، این نکته را رعایت می کنند. امیری یگانه، از مشکل دیگری نیز نام می برد. وی می گوید:«یکی دیگر از مشکلاتی که مولفان کتاب های عکس با آن مواجه هستند، پایین بودن سواد بصری ناشران است. به همین علت، عکاس ها در انتخاب عکس های خود و ارائه به ناشر با مشکل مواجه می شوند.»
امیری یگانه که به تازگی کتابی را با عنوان «خوشا شیراز» در قطع خشتی به انتشار رسانده است، می گوید:«کتابی مشابه در همین اندازه و با عکس هایی با کیفیت متوسط توسط یک عکاس دیگر و با قیمت پایین تر، منتشر شده و از طرف مخاطبان به خاطر همین قیمت پایین تر، با استقبال بیشتری روبرو شده است.» مولف کتاب «خوشا شیراز»، در این رابطه می گوید:«این اتفاق به دلیل ناآگاهی مردم صورت می گیرد، آن ها به ارزش کارهای هنری واقف نیستند و فقط به قیمت ارزان تر آثار توجه می کنند.»
امیری یگانه، معتقد است برپایی جشنواره هایی مانند جشنواره کتاب های نفیس می تواند اطلاعات مخاطبان را درباره کتاب های نفیس و به ویژه شناساندن کتاب های با کیفیت و عکس های زیبا افزایش دهد.
جشنواره، در کشف مشکلات نقش مهمی ایفا می کند
«داوود وکیل زاده»، یکی دیگر از عکاسان طبیعت و معماری ایران، نخستین مشکلی که به آن اشاره می کند، نبود قانون کپی رایت است. او می گوید:«متاسفانه در این باره از هنرمند حمایت نمی شود. هنرمندان انتظار دارند از سوی مراکز مسئول مورد حمایت قرار گیرند، اما انگار رها شده اند.»
دومین مشکلی که وکیل زاده، نام می برد، قراردادهای یک طرفه ای است که اغلب ناشران با عکاسان منعقد می کنند. وی معتقد است که اگر نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی از عکاسان حمایت کنند و این نهادها بر قراردادها نظارت داشته باشند، عکاسان از حمایت معنوی برخوردار خواهند بود و کمتر در این حوزه متضرر می شوند. البته این عکاس، تاکید دارد که مشکلات ناشران را نیز نباید نادیده گرفت.
نبودن کاغذ باکیفیت عالی یا هزینه بر بودن دستگاه های چاپ و صحافی، از دیگر مشکلاتی است که وکیل زاده به آن ها به عنوان مشکلاتی که در نهایت منجر به چاپ کتاب های عکس با کیفیت پایین می شود، یاد می کند.
وکیل زاده که معتقد است برگزاری نمایشگاه ها، یا فروشگاه های دائمی می تواند در این نکته که هنرمندان به صورت ناشر- مولف کار کنند، تاثیر داشته باشد، می فزاید:«ارائه کتاب های عکس در کشورهای مختلف می تواند به مولفان این حوزه کمک کند. همچنین شرکت در نمایشگاه های متعدد کتاب که به صورت بین المللی برگزار می شود، می تواند در معرفی کتاب های نفیس نقش داشته باشد، اما در این زمینه اطلاع رسانی انجام نمی شود.»
وکیل زاده، همچنین از حضور در نمایشگاه ها به عنوان یک مشوق برای مولفان کتاب های عکس، نام می برد و درباره تاثیر برگزاری نخستین نمایشگاه کتاب های نفیس در رفع مشکلات این حوزه می گوید:«چنین جشنواره هایی از دو جنبه به نشر کتاب های نفیس کمک می کند. نخست این که در تشویق ناشران و مولفان تاثیرگذار است و دیگر این که در کشف و بررسی مشکلات و نارسی های این عرصه نقش مهمی ایفا می کند.»
او نخستین جشنواره کتاب های نفیس را یک میدان برای رقابت ناشران می داند که در نهایت می تواند در ارتقاء کیفیت کتاب های نفیس موثر باشد. وکیل زاده می گوید:«نواقص برگزاری این جشنواره ها به مرور برطرف خواهد شد، اما حتی اگر این جشنواره، نواقصی داشته باشد، باز هم در رفع مشکلات کتاب های نفیس، تاثیرگذار است.»
دیدگاهتان را بنویسید