رقابت پنهان مخاطب با نویسنده

الهام صالح/ دوربین.نت: سر تراشیده مرد با لباسی نظامی، کلاهی بر سر و جای زخمی بر گونه، مخاطب را فریب می دهد اگر توضیحات نویسنده نباشد. این مرد که بعدها در صفحات داخلی کتاب متوجه می شویم جای زخمی نیز پشت سر دارد، (و در جلد، زیر کادر سبزرنگ پنهان شده) تصویر جلد کتاب «در جهت عکس» است. کتابی مرکب از ۳۹ عکس و ۳۹ جستار از «یوریک کریم مسیحی»، با مقدمه ای از «اسماعیل عباسی» و یادداشتی از «تری برت»، استاد ممتار دانشگاهی ایالتی اوهایو.
اما این سه، در مقدمه کتاب و یادداشت های خود چه می گویند؟
«این کتاب مرا به یاد کتابی از جان سارکوفسکی می اندازد به نام نگریستن بر عکس ها. ۱۰۰ عکس از مجموعه ی موزه هنر معاصر که سال ۱۹۷۳ در نیویورک منتشر شده است.»
این بخشی از یادداشت «تری برت» است، ضمن این که او به وجوه اشتراک این دو کتاب نیز اشاره دارد:«نگریستن به عکس ها و «در جهت عکس» دو کتاب مشابه اند در قالب کار و نیت انتشار؛ عکس هایی از تاریخ عکاسی که با دقت تمام گزیده شده، همراه با مقاله هایی که با دقت نظر درباره ی هر یک از عکس ها نگاشته شده اند. هر دو مولف در گزینش تعدادی از عکس ها و عکاسان، سلیقه ای مشابه داشته اند.»
اسماعیل عباسی هم در مقدمه کتاب، درباره عکس ها گفته:«یوریک کریم مسیحی در این مجموعه، عکس هایی را برگزیده که بدان ها دلبستگی دارد. او، همچون منتقدان معتقد به شیوه ی کلاسیک نقدنویسی در پی ارزیابی عکس نیست و نمی خواهد ارزش های عکس را به رخ بکشد تا خواننده را قانع کند و سرانجام او را با خود همراه سازد. هر عکس برای او بهانه ای است برای ارائه ی نظرهایش.»
عکس، در جهت متن
آنچه در «در جهت عکس» منتشر شده، نوشته هایی است از یوریک کریم مسیحی که در «دوربین عکاسی» و «حرفه هنرمند» منتشر می شد. او عنوان «جستار» را برای این نوشته ها برگزیده تا هم گزینه هایی مانند نقد، بررسی، تحلیل، یادداشت، نظر شخصی یا مقاله را دربگیرد و هم نه. با همه این اوصاف می توان «در جهت عکس» را به دو بخش تقسیم کرد؛ متن و عکس.
به این سئوال که در این کتاب، عکس مقدم است، یا متن، نمی توان پاسخ داد، اما متن ها در خدمت عکس هستند و شرحی بر چگونگی عکس ها.
این عکس ها بهترین اند، بهترین های دنیای عکاسی که توسط ۳۲ عکاس به ثبت رسیده اند. تصاویر در دو دسته هنری و اجتماعی، جای می گیرند و برتری از منظر کمیت با عکس های اجتماعی است.
«پسرهای سنگ شکن» لوییس ویکس هاین، نگاهی دارد به پدیده کودکان کار در سال ۱۹۱۱. «کارگر کشته شده در اعتصاب» مانوئل آلوارس براوو، نمونه ای از عکس های روز است که نتیجه اعتصاب کارگران را در سال ۱۹۳۴ در مکزیک، نمایش می دهد. «ستاره ی شمال» مارگارت بورک وایت، همان عکس گول زننده جلد کتاب است که یک نظامی را تداعی می کند، اما در حقیقت عکسی از پشت صحنه فیلم «ستاره شمال» است. «در گشوده» ویلیام هنری فاکس تالبوت هم در قالب یک عکس هنری قرار می گیرد.
این عکس ها که کریم مسیحی برگزیده، جدا از این که هنری هستند، یا اجتماعی، در سه واژه خلاصه می شوند؛ زیبا، تاثیرگذار، منتقد.
متن، در خدمت عکس
سال های بی شماری در نشریات، عکس در خدمت متن بود، اما اینجا متن ها در خدمت عکس هستند. از آن منظر که عکس ها را توصیف می کنند و عجب توصیف هایی! کریم مسیحی با نگاه دقیق خود، زوایایی از عکس ها را مشاهده کرده و در قالب متن به مخاطب کتاب ارائه کرده است. او در «در جهت عکس» به ظرافت های موجود در عکس ها اشاره دارد. خطوط، نقاط و حتی رنگ ها در یک عکس سیاه وسفید از نگاه او پنهان نمانده اند. (در عکس کارگر کشته شده در اعتصاب، او چنین نوشته: اگر نگاه خود را متمرکز کنیم بر چهره ی جوان مرده و بقیه را نادیده بگیریم، چهره یی چنان شگفت انگیز خواهیم دید که با رنگ قرمز آراسته شده. و چنین توضیح داده: عکس در اصل سیاه و سفید است، اما با یک استدلال طبیعی و یک استدلال منطقی، بیننده، تیره گی روی سر و صورت مقتول را خواهد دید.)
دیدن این ظرافت ها توسط عکاس، مخاطب کتاب را ترغیب می کند تا در عکس های بعدی، به ظریف ترین جزئیات دقت کند و بر نویسنده، پیشی بگیرد. نمی توان از این شوق، دور ماند، یا در برابرش مقاومت کرد و همه این ها به خاطر توصیفات دقیق کریم مسیحی است. او فقط به آنچه در قالب عکس به ثبت رسیده، اکتفا نکرده، بلکه تاریخچه رویدادها را نیز شرح داده. کریم مسیحی، شعر، فلسفه و جامعه شناسی را نیز چاشنی نوشته های خود کرده. نوشته هایی که خود، عنوان «جستار» را به آن ها داده است.
اگر بخواهیم بر نامگذاری او وفادار بمانیم، باید بگوییم «در جهت عکس»، خوانش عکس هاست با متن هایی به نام «جستار». این جستارها، بین مخاطب با نویسنده، رقابتی زیبا و پنهانی ایجاد می کند. ذهن مخاطب، بین عکس ها می دود تا جزئیات را ببیند، اما با همه تلاشش این اوست که بازنده می شود. کریم مسیحی، برنده بازی «در جهت عکس» است.
در جهت عکس/ نویسنده:یوریک کریم مسیحی/ نشر بیدگل