داوری همه ادوار جشنواره عکس تئاتر سالم بود

کوروش پیرو، سیامک زمردی مطلق، هادی نوید، ابراهیم حسینی، سیف‌اله صمدیان و رضا موسوی

 گزارش دهمین نشست انجمن عکاسان خانۀ تئاتر در خانۀ هنرمندان ایران با موضوع آسیب شناسی مسابقات عکاسی تئاتر

دهمین نشست تخصصی «انجمن عکاسان خانۀ تئاتر» با موضوع «آسیب شناسی مسابقات عکاسی تئاتر» روز شنبه(۱۴ دی ۹۲) از ساعت ۱۶ درسالن «استادجلیل شهناز» خانۀ هنرمندان ایران برگزار شد.

در این نشست که با حضور مدیران و داروان ادوار پیشین مسابقات عکاسی تئاتر ازجمله سیف الله صمدیان، سیامک زمردی مطلق، کوروش پیرو ،هادی نوید ،رضا موسوی و ابراهیم حسینی برگزار شد، جمعی از عکاسان و علاقمندان به عکاسی تئاتر با طرح مشکلات خود درزمینه مسابقات عکاسی تئاتر ادوار پیشین، سوالات شان را با اسایتد میهمان این جلسه در میان گذاشتند و بحث هایی پیرامون عکاسی، عکاسی تئاتر، هنرعکاسی و عکاسی به مثابۀ رسانه ای کاربردی و مسابقات عکاسی و عکاسی تئاتر در کشور مطرح گردید.

در ابتدای این نشست، ابراهیم حسینی تاریخچۀ مختصری از عکاسی تئاتر و مسابقاتی که در این حوزه در حدود ۳۰ سال اخیر برگزار گردیده را بازگو کرد که حاوی نکات ارزشمند و جالب توجهی بود.

در ادامه دبیران و داوران ادوار پیشین مسابقات عکاسی جشنوارۀ تئاتر فجر، بر روی سن حاضر شدند ، هرکدام به نوبت دربارۀ دوره ای که مسئولیت داشتند، توضیحاتی ارائه نمودند.

سیف الله صمدیان که به عنوان نخستین سخنران صحبت می کرد، با اشاره به جلسات آسیب شناسی در عالم هنر و عدم وجود تعریفی دقیق برای “آسیب شناسی”، از حضور گرم عکاسان تئاتر و علاقمندان به عکاسی تئاتر در سالن ابراز خرسندی کرد و گفت: البته دقیقاً نمی دانم که آسیب شناسی چیست و چگونه است اما خوشحالم که این جلسات طرفدار زیادی دارد و دوستان به پیگیری مسائل نظری در حوزه های گوناگون هنری علاقمندهستند.

وی در ادامه با اشاره به این که تنها حقیقت مطلق در تاریخ، مسئلۀ مرگ است، گفت: در طول این سالیان متوجه شده ام داوری مطلق دربارۀ آثار هنری، به این معنا که اثری را اول و دیگری را دوم و الی آخر اعلام کنیم نیز مطلقاً غلط است و اساساً چنین کاری امکان پذیر نیست.

صمدیان در پایان نکاتی را نیز در خصوص برگزاری مسابقۀ عکس «تصویر سال» با اشاره به برخی تجاربی که در طول این سالیان به دست آورده بیان کرد.

ابراهیم حسینی ، سیف‌اله صمدیان

سیامک زمرّدی مطلق دومین سخنران این نشست نیز پس ارائۀ توضیحات مقدماتی در خصوص کتاب عکس تئاتری که در سال ۸۷ پس از ۱۶سال و همزمان با برگزاری نمایشگاه، به همّت دبیرخانۀ جشنوارۀ فجر منتشر گردید، گفت: در آن دوره ما تصمیم گرفتیم به جای یک کیلو پسته، به نفرات برگزیدۀ مسابقۀ عکس، تندیس و کتاب جشنواره را هدیه بدهیم که خوشبختانه این ایده پذیرفته شد و تا به امروز به طور مداوم اجرا می گردد.

وی در ادامه با تاکید بر سختی عکاسی تئاتر و مشکلاتی که عموماً در مسیر یک عکاس برای عکاسی از تئاتر وجود دارد، افزود: حدود ۲۵سال پیش که من شروع به عکاسی تئاتر کردم، این شیوۀ عکاسی اصلاً جانیافتاده بود و “عکاسی تئاتر” صرفاً جنبۀ عکس یادگاری برای گروه های تئاتری داشت اما خوشبختانه امروز با گسترش امکانات و همه گیر شدن دوربین های دیجیتال، این شیوۀ عکاسی بسیار حرفه ای و جدی و بر اساس قرارداد رسمی مابین گروه تئاتر و عکاس صورت می گیرد.

زمرّدی همچنین با تاکید ویژه بر سلامت کامل داوری درتمامی ادوار پیشین، مشکلات به وجود آمده را صرفاً به دلیل محدودیت های مادی و بودجۀ اندک ارزیابی کرد و اظهار داشت: در تمام این سال ها، عکس ها کدگذاری می شدند و هیچ داوری نمی دانست عکسی که جلویش قرار گرفته متعلق به چه کسی است اما به خاطر بودجۀ محدود همیشه ما ناچار بودیم دست به گزینش و انتخاب بزنیم و چیزی در حدود (چهارپنجم) عکس ها را کنار گذاشته و تنها بر روی (یک پنجم) باقی مانده، سرمایه گذاری کنیم.

زمرّدی همچنین درخصوص مسئلۀ حق تالیف عکاسان تئاتر نیز نکاتی را یادآور شد و افزود: بی شک مسئلۀ حق تالیف عکاس یکی از مهمترین مسائل ما در همۀ نشست های این چنینی بوده و هست و ما همیشه سعی کرده ایم بر روی این مسئله پافشاری کنیم. وی افزود: البته حق تالیف ۱۰۰هزارتومان در ادوار پیشین می باید، در این دوره حداقل به ۲۰۰هزار تومان، ارتقا می یافت. اما مشکلات عمومی اقتصادی کشور منجر به این شد که این دوره را هم ما با همان ۱۰۰هزار تومان برگزار کنیم اما بی شک برای دورۀ بعد این مبلغ را افزایش خواهیم داد.

سپس کوروش پیرو که برای نخستین بار در دورۀ ۲۹ مسابقۀ عکاسی جشنوارۀ فجر، “مجموعۀ عکس تئاتر” را درکنارداوری “تک عکس”ها به فراخوان مسابقه اضافه کرد، در سخنانی مختصر به لزوم و ضرورت رعایت اخلاق حرفه ای تاکید کرد و گفت: نکتۀ مهمی که هر شرکت کننده موظف به رعایت آن است، احترام و اعتماد تام به داوری و داوران است.

در ادامه و پس ارائۀ توضیحاتی مختصر از ابراهیم حسینی دربارۀ جشنوارۀ فجر امسال نوبت را به هادی نوید و رضا موسوی، دو تن از داوران این دوره سپرد. رضا موسوی با اشاره به مشکلات ساختاری، گفت: ترجیح می دهم فرصت خود را به حضار بدهم و مشکلات را از زبان خود عزیزان بشنوم.

نخستین سوال کنندۀ این جلسه با اشاره به مسابقۀ عکس «تصویر سال» به عنوان یکی از بهترین مسابقات و اتفاقات در حوزۀ هنرهای تجسمی، گفت: به نظرم آن چیزی که موجب به وجود آمدن برخی مشکلات در مسابقات عکاسی می شود، مصاحبه ها و رفتار نادرست رسانه ای برخی از دوستان داور است.

کوروش پیرو ، سیامک زمردی مطلق

هادی نوید نیز در پاسخ به این انتقاد گفت: البته من نمی دانم منظور شما دقیقاً کدام مصاحبه است، اما فکر می کنم مصاحبۀ یک داور پس از برگزاری یک مسابقۀ هنری امری کاملاً طبیعی است و ایرادی در این مسئله وجود ندارد.

سوال کنندۀ بعدی با اشاره به کم توجهی به نسل جوان عکاسان تئاتر، گفت: برای نمونه چرا در یک دهۀ اخیر یعنی از سال۸۱ تا ۹۱ کتاب منسجمی منتشر نگردیده است؟

در پاسخ به این سوال، پس از توضیحات سیامک زمردی مطلق در خصوص انشار کتاب عکس در سال ۸۷،  سیف الله صمدیان گفت: ما بستر فرهنگی سازمان یافته ای نداریم و مشکلات اقتصادی و بودجه ای همیشه به هنرمندان آسیب رسانده است. متاسفانه دخالت های سیاسی و حضور بی دلیل سیاسیون در هنر و فرهنگ منجر به وقوع برخی مشکلات گردیده و این درحالی است که بنابر قانون دولت به هیچ وجه حق تصمیم گیری جزئی در مقولۀ فرهنگ و هنر را ندارد.

وی افزود: تا وقتی که بودجه وجود ندارد، مسئولان به سراغ اهالی فرهنگ می روند اما به محض این که بودجه ای به فرهنگ تزریق می شود، آن “گروه مزاحم فرهنگ” دوباره پیش آمده و ما باز فراموش می شویم.

رضا موسوی نیز با اشاره به برخی سوالات مطرح شده، گفت: نکته و سوالی که همیشه برای خود من وجود داشته این است که به راستی در حال حاضر و با توجه به قوانین و شرایط موجود چه راهی برای ورود علاقمندان نسل جدید به عکاسی تئاتر وجود دارد. از یک طرف ما از این جوانان سابقۀ کار می خواهیم و از طرف دیگر درهای سالن ها را به روی شان بسته ایم. به نظرم انجمن عکاسان تئاتر با قوانین بازدارنده اش، عملاً راه را برای حضور دیگران بسته است.

سپس سیف اله صمدیان افزود: بگذارید حرفی را که قرار بود آخر بزنم، همین حالا بگویم. تجربۀ حدود ۴۰سال عکس دیدن به من ثابت کرده فارغ از مسائل سیاسی یادشده، هر چه می کشیم از این انقلاب دیجیتال است. این سیستم به آدم های معمولی می باوراند که تو می توانی عکاس بشوی. وی ادامه داد: با انقلاب دیجیتال تعداد عکس بردارها زیاد و تعداد عکاسان بسیار کم شده است.

کوروش پیرو، سیامک زمردی مطلق، هادی نوید، ابراهیم حسینی، سیف‌اله صمدیان و رضا موسوی

صمدیان با اشاره به حضور عکاسان خانم در عرصۀ عکاسی تئاتر و مکان امنی که سالن تئاتر برای این دسته از عکاسان فراهم کرده، گفت: ما باید از این فرصت ها استفاده کنیم. ما در حدود ۲۰سال است که داریم همۀ تئاترها را با ۳دوربین فیلمبرداری و آرشیو می کنیم. اما هیچ گاه این آرشیو عظیم را منتشر نکرده ایم. ما به راحتی می توانیم با یک برنامه ریزی اصولی در کنار هر تئاتر یک کتابچۀ عکس و دی وی دی کار را منتشر کرده و تئاتر را از محدودۀ مخاطب خاص خارج کرده و به خانۀ مردم ببریم.

در ادامه یکی از حضار با اشاره به تفاوت هایی که میان عکاسی مستند و عکاسی تئاتر وجود دارد، گفت: گاهی تاثیری که یک عکس مستند بر فرهنگ، جامعه و سیاست می گذارد، منجر به جایزه گرفتن آن عکس می شود. اما در عکاسی تئاتر چنین معیاری برای قضاوت وجود ندارد. می خواستم از داوران و اساتید محترم سوال کنم که به راستی معیار اصلی قضاوت شان به غیر “سلیقه” چه مسائلی است؟

سیف اله صمدیان با این پیش فرض که عکاسی تئاتر لزوماً یک شاخۀ هنری از عکاسی است، گفت: به نظرم این موضوع اصلاً توضیح پذیر نیست. به نظرم سوال “چرا؟” در هنر ناشی از بی اطلاعی از مقولۀ تشخیص است. علم فرمول پذیر است اما هنر به هیچ وجه فرمول پذیر نیست. هیچ چیز شروع نشده اما همه چیز تمام شده است. من فکر می کنم دلخوشی به جایزۀ مسابقات هنری، قتل عمد اثر هنری و هنر است. عکاسی تئاتر به هیچ وجه و اصلاً و اصلاً و اصلاً قابل تعریف نیست.

 در ادامه هادی نوید در پاسخ به سوال مطرح شده گفت: من فکر می کنم حق با شماست. داوری بر اساس سلیقه صورت می گیرد. اما این سلیقه ریشه در سابقه و تجربیات افراد دارد. از طرفی تعدد داوران باعث می شود که سلیقۀ یک فرد خاص در داوری ها اعمال نشده و این سلیقه ها با ادغام شده و چیزی جدید به عنوان معیار تصمیم گیری به وجود بیاید. از طرفی اصول اولیۀ هنری و بصری نیز در قضاوت داوران تاثیرگذار خواهد بود.

رضا موسوی، نیز در تایید صحبت های هادی نوید، گفت: البته به نظرم باتوجه به تعدد داوران سلیقه به معنی اعمال نظر شخصی افراد نیست و سلیقۀ یک شخص خاص نمی تواند در بالا آمدن عکسی تاثیرگذار باشد. اما مسئلۀ مهم تر این است که باید بدانیم عکس را به مثابۀ عکس نگاه می کنیم که در این صورت هر عکاس پیشکسوتی می تواند عکس های تئاتر را داوری کند یا این که هدف مان بررسی و داوری عکاسی تئاتر صرفاً در خانواده و گفتمان عکاسی تئاتر و تئاتر است که در این صورت برای داوری عکس تئاتر باید لزوماً به سراغ عکاسان تئاتر برویم.

ایراهیم حسینی نیز با اشاره به این که جایزه نمی تواند معیار برتری یک اثر هنری باشد گفت: مرحوم علی حاتمی هیچ وقت هیچ جایزه ای نگرفت اما هیچ کسی که اندک شناختی از هنر و سینما داشته باشد نمی تواند عظمت و تاثیرگذاری او را زیر سوال ببرد.

در ادامه ابراهیم حسینی در پاسخ به سوالی که دربارۀ حذف تعدادی از عکس های این دوره، پیش از داوری مطرح شده بود، گفت: این مسئله صحت دارد. از میان حدود ۱۲۰ عکاسی که برای دبیرخانه کار فرستادند ما کارهای ۱۰ الی ۱۵ نفر را به علّـت برخی تخلفات از مسابقه خارج کردیم. عده ای کارهای مونتاژ شده فرستاده بودند و برخی نیز آثاری را عکاسی کرده بودند که مربوط به جشنوارۀ پارسال می شد.

در پایان، هادی نوید با تبین نظامی سه گانه در عکاسی تئاتر گفت: ما ۳ دسته عکاس و عکس تئاتر داریم. اول “عکاسی در تئاتر” که اکثر آثار عکاسی تئاتر در این دسته جا می گیرند. دوم “عکاسی از تئاتر” که به معنای وجود نگاهی منطقی و هدف مند در حین عکاسی است و مثلاً شیوۀ “مجموعۀ عکس” می تواند نوعی “عکاسی از تئاتر” باشد و در نهایت “عکاسی برای تئاتر” که اثاری شبیه به همان شیوۀ مستندسازی و آثار آرشیوی که استاد صمدیان فرمودند یا آن چه خبرگزاری ها انجام می دهند.

سیامک زمرّدی نیز با اشاره به تعریف و اصطلاح قدیمی رایج در عکاسی، یعنی “شکار لحظه” گفت: گاهی معیار داوری داوران ثبت لحظه ای خاص در یک عکس است و این مسئله در تئاتر و عکاسی تئاتر مسئلۀ مهمی است. چراکه همین لحظه خاص می تواند، تئاتری را تا ابد زنده نگاه دارد.

سیف اله صمدیان نیز در پایان صحبت هایش با اشاره به کمبود داوران حرفه ای هنری گفت: متاسفانه ما به تعدادی که باید داور جامع الشرایط که به تمام جنبه های عکاسی مسلط بوده و اشراف داشته باشد، نداریم و از طرفی اگر از جوانان هم بخواهیم به جای پرداختن به کار هنری، به داوری بپردازند، به مسیر پیشرفت هنری این جوانان ظلم کرده ایم.

وی در پایان با تشکر ویژه از ابراهیم حسینی، به مشکلات و سختی هایی که برپایی چنین جلسه ای به همراه دارد اشاره کرد.

همچنین ابراهیم حسینی نیز ضمن انتقاد از برخی از اعضای انجمن که در این جلسه حضور نیافتند، به عنوان رئیس هیئت مدیرۀ انجمن عکاسان خانۀ تئاتر و به نمایندگی از سایر اعضای هیئت مدیره از مهرداد امینی، آوا کیایی ، سیّدعلیرضا کیانپور و نادر بهرامی که به برپایی این نشست یاری رساندند، تشکر ویژه کرد.

:: عکس‌ها : آوا کیایی